Aksak usûlü dokuz zamanlıdır. Bir Sofyan ve bir Türk Aksağından meydana gelir. 9/4, 9/8 ve 9/16 lık değerlerde vurulur.
9/4 lük değerde vuruluşuna Ağır aksak usûlü, 9/8 lük değerde vuruluşuna Aksak usûlü, 9/16 lük değerde vuruluşuna Yürük aksak usûlü denir.
Yürük aksak usûlü
Dokuz zamanlı aksak usulünün en yürük mertebesidir. Türk mûsikisi usûl sisteminde küçük usûl sınıfına giren usûlün; 9/4’lük mertebesine ağır aksak, 9/8’lik mertebesine aksak, 9/16’lık mertebesine de yürük aksak usûlü adı verilir.
Ancak uygulamada bu usûldeki eserlerin başına 9/16 yazılması tercih edilmemiştir. Bunun yerine yine 9/8 yazılır ve portede usûl rakamının üzerine “yürük” veya “yürük aksak” ibaresi konularak, usûlün gidişi belli edilir.
Bu usûl, aksak usulünde olduğu gibi, kendi formunda dört zamanlı sofyan usûlü ile yine kendi formunda beş zamanlı bir Türk aksağı usûlnün (bir dört zamanla bir beş zamanın) birbirine eklenmesinden meydana gelmiştir.
Görüldüğü gibi yürük aksak usûlünün yapı bakımından ağır aksak ve aksak usûlünden hiçbir farkı yoktur. Bu sebeple bazı müellifler yürük aksak adlı ayrı bir usûlün bulunduğunu kabul etmemişlerdir. Ancak, usulün çok yürük oluşu bu usûldeki eserlerin icrası sırasında usûl ile takibini yani, vuruluşunu güçleştirir.
Turan Mamay, usûlün vuruluşunu gösteriyor:
