Türk sanat müziği bestekârlarımızdan Hâfız Osman Efendi; hayâtı, besteleri, sitemde bulunan eserlerinin bütün bilgileri, sözleri, notaları ve video yorumları.
Hayâtı
Hâfız Osman Efendi, 1840 yılında, Musul’da dünyâya geldi. Bir yaşında iken, annesini, daha sonra, üvey annesinin zulmünden, gözlerini yitirdi.
Genç yaşında, yeni imkânlar aramak için, İstanbul’a geldi.
Israrlı tabiatı, mûsikîye düşkünlüğü sebebi ile, o dönemin ünlü müzik ustalarından, Hoca Zekâi Dede, Bolahenk Nuri Bey ve Hüseyin Fahreddin Dede’den, musıki öğrendi.
Kısa sürede, çok güzel Kur’an okuyan bir hâfız oldu. Aslen, Arap olan Osman Efendi, Türkçeyi de güzel konuşurdu.
Âma Ali Bey’den, kanûn dersleri aldı. Üstün bir zekâya sâhipti ve olağanüstü duyarlılıkta bir kulağı vardı. Bir eseri bir kez dinlemekle, eksiksiz öğrenirdi.
Tanıdığı bir kimseyi, bir daha unutmaz, iyi domino oynar, camsız saatiyle, zamanı şaşmaz bir şekilde tespit eder, bu özellikleriyle, herkesle kolayca dostluk kurardı. O yılların sayılı mûsikîşinasları ile, düşe kalka, dini ve din dışı müzik repertuvarını hayli genişletmişti.
Camilere hutbe ve dua okur, bir yerde söylediklerini, bir başka câmide tekrar etmezdi. Mevlid ve ilahi okumakta da tanınmıştı. Ayasofya Câmii’nde Kur’an okurken, büyük bir kalabalık dinlemeye gelirdi. Okumaya, pest perdelerden başlar, gittikçe oktavlara, perde perde yükselir, sonra aynı şekilde, başladığı perdeye dönerdi.
Onun hutbe okuduğu câmiler, dinleyicilerle dolup taşardı. Mevlevîlik ve Nakşibendilik tarikâtlerine mensuptu. Mevlevî müziğini iyi bilir, tekkelerde âyin okurdu. Dini kültürü çok genişti ve Farsça bilirdi.
Çok tiz bir sesi vardı. Dindışı mûsikîyi de iyi bildiğinden, bütün bir ramazan ayı boyunca, Fevziye Kıraathânesi’nde; Kemani Memduh Efendi, Kanûnî Şemsi Bey ve hânende Karakaş gibi sanatkârlarla, fasla çıkardı.
Bir çok devlet adamını ve varlıklı kimseleri iyi tanıdığından, konaklarda yapılan, özel müzik toplantılarına katılır, bu toplantılarda; hânende Hüsameddin Bey, Hoca Ziyâ Bey, Hâfız Şevki Bey, Tanbûrî Cemil Bey, Hâfız Osman Efendi ile, müzik icrâ ederdi. Çok güçlü bir icrâkârdı, usul ve makamdan asla şaşmaz, aynı ustalıkla, kanûn çalardı. Mûsikimizin nazari konularını, Kâzım Uz‘dan öğrenmişti.
Son yıllarında, Çenberlitaş’ta açmış olduğu kitapçı dükkanı, bir ticaret yeri olmaktan çok, tanınmış mûsikîşinasların, uğrak ve toplantı yeriydi. Aynı zamanda, iyi şâirdi, tarih düşürmekte çok ustaydı. Bazı eserlerinin sözlerini kendisi yazmıştır.
Ayasofya önünde, isteyene müzik dersleri verirdi. Hâfız Osman Efendi’nin adı, bazı menkıbelere de karışmıştır. Bir gün, Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi, Abdülbâki Dede Efendi‘ye misâfir olmuş.
O sırada şeyhe, dergâhın hareminden gelen bir kişi, bir oğlunun olduğunu haber vermiş. Aynı zamanda, Hâfız Osman Efendi, 25 – 30 mısralık bir tarih şiirini, irticalen okuyuvermiş. Bir gün de Sahip Molla, rüyâsında, Hazreti Peygamber’le, Osman Efendi’yi görmüş.
Bundan haberi olmayan Osman Efendi ile karşılaşınca, bir şey söylemeye fırsat kalmadan, “Efendi, çok mu gördün? Ben, şu aciz lisanımla, O’nun için, yedi bin beyit söyledim” deyince, Sahip Molla şaşakalmış.
Şişman, esmer tenli, gözleri kapalı, orta boylu bir kimse olan Osman Efendi, Bağdat Mevlevîhânesi’ne, şeyh olarak gönderilmiş, bir otomobil kazası sonucu, 1920 yılında, seksen yaşında iken, Bağdat’da ölmüştür.
Bu geniş kültürlü ve sanatkâr insan, mûsikîmizin her türü ile uğraşarak, az ve özlü eserler ortaya koymuştur. Hüseyni makâmında beslediği, Mevlevî âyini, bir bölümü hariç, unutulmuştur.
Saz eseri de bestelemiştir. Hüzzam makâmındaki, “Neş’eyâb-ı lûtfun olsun bu ser-i şuridemiz” güfteli eseri, gerçekten güzeldir. Mûsiki repertuvarımızda; on İlâhi, bir peşrev ve altı şarkısı bulunuyor.
Kaynak: eksd.org.tr