Tekkelerde icra edilen zikirlerde, zikre ara verildiğinde, zâkirler tarafından mûsikî eşliğinde terennüm olunan ilâhî parçalara Durak adı verilir. Tanınmış mutasavvıfların Türkçe İlâhî şiirlerinden seçilmiştir. Güftelerde, Allah’ın büyüklük, kudret, ilahi vasıfları ve fiilieri mutasavvıfhâne bir şekilde vurgulanır.
Duraklar her makamdan ezgilenmiş ve yalnız “Durak Evferi” usûlüyle ölçülmüşlerdir. Duraklann ifadesinde, ruh ve beden yorgunluğunu giderici, rahatlatıcı bir özellik vardır. Koro halinde okunanlara “Cumhûr Durak” adı verilir. Arzu edilen yerlere, “Hû, Hak Dost, Yâ Hak, Âh” gibi küçük terennümler yerleştirilir.
Duraklar, – Mevlevîlik ve Bektaşîlik hariç – bütün tarikatlarda okunurlar ve İlâhî formuna benzerler. Yalnız, ilâhîler’den daha ağır, derin ve itinalı eserlerdir. Hemen her makamda ezgilenen Duraklar, güfte konusunun Allah (c.c.)’a ait olması yönüyle Na’tlar’dan ayrılırlar. Yoksa, üslûp ve hareketçe Na’tlar’dan bir farkları yoktur. Duraklar, Türk mûsikîsi’nin en yüksek sanat eserlerindendir. Durak okuyabilmek için, çok parlak ve pürüzsüz bir sese sahip olmak ve Durak tavrını çok iyi bilmek gerekir.
Eserlerin, notasına uygun olarak ve Duraklar’a has tavırlarla okunması gerekmektedir. Duraklar, daima Durak Evferi usulünün son ölçüsü ile başlar. Dörtdörtlük olan bu ölçüyü, eserin sahip olduğu makamın durak veya güçlü sesinde, bir “dost” veya “ah” kelimesi doldurur.
Duraklar, çok defa dört satırlık manzum kıtalardan seçilirse de, yalnız birinci ve üçüncü mısraları bestelenir, ikinci ve dördüncü mısralar aynen birinci mısranın bestesiyle okunur. Üçüncü mısra “meyân” olup, ona mahsus şekilde bestelenir. Durak okuyanlara, “Durakhân” denir.
Dr. Yavuz Demirtaş – Kaynak: ktp.isam.org.tr
