Uzun hava formu, Türk halk müziğimizde usulsüz olarak serbest söylenen ezgi türüdür. Uzun havalarla ilgili yapılan çalışmalarda, tür unsurları tam olarak tespit edilememiş, biçim ve kuruluş hususiyetleri ile tematik hususiyetleri de yeterince tespit edilerek ortaya çıkarılamamıştır.
Uzun havalarında söz melodinin, melodi sözün önüne geçmeye çalışır. Uzun havaların sözleri; yakıcı, çarpıcı, düşündürücü olduğundan, bazı zamanlarda anlam ve içerik bakımında melodinin önüne geçer.
Türleri
Baraklar
Barak havaları, Barak Türkmenlerinin özgü bir uzun havadır. Gaziantep, Urfa, Kilis, Adana,ve Kahramanmaraş bazı kesimlerinde canlılığını korumaktadır. Göç, sevdâ doğa,ölüm, halk hikayeleri konuları işlenir. Barak havaları yöre oyunları oynanmadan önce ya da oyun aralarında sıkça seslendirilir.
Bozlaklar
İç Anadolu ve Güney Anadolu’da, Toros’larda yaygın olan bir uzun havadır. Bozlaklar; yöresel, toplumsal, olaylarla ilgili konulardan oluşur. Yiğitlik ve kahramanlık bu konuların başında gelir.
Hoyratlar
Hoyrat; doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Erzurum, Erzincan; Diyarbakır, Elazığ, Şanlıurfa ve Irak Türklerinin yaşadığı Kerkük’te çok yaygın olan uzun hava türüdür. Yiğitlik ve mertlik duygusu veren, sözlerinde sevgi, sevgili, gurbet, kader, yas, özlem, doğa ve nasihat gibi konuları işler. Genellikle erkekler tarafından seslendirilir.
Gurbet Havaları
Sıla anlamında olan gurbet havaları, Anadolu’muzun güney batı kısmında Teke bölgesi denilen yörede söylenen uzun havalardır. Gurbet havalarının sözlerinde; ayrılık, sıla, gurbet yolu beklemek özlemi vardır. Gurbet havalarına genellikle; kaval, sipsi, kabak kemane, üç telli cura veya bağlama ile eşlik edilir.
Yol havaları
Karadeniz bölgesinde, yaygın olarak seslendirilen uzun hava türüdür. Konuları, aşk sevdâ ve doğadır. Yol havalarının eşlik çalgıları kemençe ve tulumdur.
