Türk müziği formları en yaygın olduğu alan bakımından iki ana dala ayrılabilir:
- Türk sanat müziği (Şehir),
- Türk halk müziği (Köy).
Not: Ben bu iki türün toplamını Klasik Türk Müziği olarak nitelendiriyorum. SB
Birçok müzik araştırmacısı, bu iki ana dalın aynı kökenden geldiğini; aynı perdeler, makamlar ve usuller üzerine kurulduğunu savunur.
Kullanılan çalgılar, üslup ve notalama biçimleri arasında farklar varsa da özleri aynıdır. Genel olarak Türk müziği bir makam müziğidir. Türk müziği formlarında çalgısal anlamda şu sınıflama yapılabilir:
- Saz müziği (Peşrev, saz semâîsi vb.),
- Sazlı – sözlü müzik (Şarkı, türkü vb.),
- Sözlü – müzik. (Gazel, uzun hava vb.).
Özellikle söz içeren müzik formlarını dinsel – dünyâsal şeklinde bir başka sınıflamaya tâbî tutmak da mümkündür.
Edebiyatta gazel, destan, şiir gibi birçok biçimler olduğu gibi, mûsıkîde de pekçok biçimler vardır. Makam sistemine dayalı Türk mûsıkîsinde, aynı makamdan bestelenmiş pek çok eser bulunur. Ne var ki, bu eserler çok az benzerlik arzetseler de, her biri ayrı ifade tarzına sahiptirler.
Makamların yapılarını öğrenirken bir dizileri olduğunu ve bu dizide dolaşılarak (seyir) seslendirildiğini biliyoruz. Seyir yoluyla canlandırılan m.akam dizileri melodik yapı ya geçtiğinde ayrıca bazı kurallar çerçevesinde, başka makamlara geçki yoluyla ve sözlü, sözsüz bestelenmeleri itibariyle yeni hüviyetler kazanırlar.
Aynı makamdan değişik bestelenmiş eserler dinleriz. Ancak her eserin kendine özgü bir uslûbu vardır. Bazıları uzun, bazıları kısa, bazıları ise usûl-ritm yönünden farklılıklar arzederler.
Farklara ait örnekleri çoğaltabiliriz. Hemen dikkat edilmesi gereken hususlardan biri, eserlerin yalnız saz veya insan sesine göre (sözlü) yazılıp yazılmadığıdır. Şu halde genel olarak, dinlediğimiz birbirinden farklı eserleri. iki ana grupta toplayabiliriz:
- Yalnız sazlar için yazılmış eserler.
- Güftesi olan, insan seslerinin okuyabileceği eserler.
Yalnız sazların icra etmesi için yazılmış olan saz eserleri, Türk mûsıkîsi içerisinde önemli bir yer işgal eder. Saz eserlerini yedi ayrı bölümde inceleyebiliriz.
Sözlü yada güfteli eserler dînî ve dindışı olmak üzere iki ana grupta toplanırlar. Genel olarak ise, bu sözlü Türk mûsıkîsi formları dört grupta toplanırlar.
