1889 yılında İstanbul’un Üsküdar semtinde dünyâya gelen Fehmi Tokay’ın babası Sayıştay murakıbı Hüsnü Bey ve annesi Harmanlık Mektebi müdiresi Şadiye hanım’dır. Üsküdar’daki Ravza-i Terraki İlokulu’nu ve daha sonra ortaokulu ve liseyi Toptaşı Askeri Rüşdiyyesi’nde okudu.
1907 yılında bugün ki adı ile Teknik Üniversite olan Mühendishane-i Berri Hümayin’e gitti ve savaş yılları olması nedeniyle ancak 1920 yılında mezun olabildi. Kocaeli, Ankara, Bolu ve Çankırı gibi illerde Bayındırlık Bakanlığı’na bağlı olarak mühendis ve başmühendis olarak çalışan Tokay, 1938 yılında köprüler dairesi müdür ardımcılığına tayin edildi. Bayındırlık Bakanlığı müşavirliği görevinde iken emekliye ayrıldı.
Fehmi Tokay’ın musiki hayâtı çocuk yaşta başladı. İyi kanun çalan babasını çevresinde Kemani Aleksan, Salih Efendi Ali Rıfat Çağatay ve Nevres bey gibi o devrin değerli üstatları vardı. Hüsnü Bey bunlarla bir araya gelir meşk eder ve fasıllar geçerlerdi. Bu çevre küçük Fehmi’nin musiki zevkinin aşısı oldu.
Başta babası olmak üzere Hadi Bey ve Rauf Yekta ile beraber meşk yapmaya başladı. Yenişehirli Ferit Efendi’ den edebiyat dersleri aldı. Çok güzel sesi olan ve güzel şarkı icra eden Tokay, nota bilmezdi. Bestelerini Prof. Dr. Nevzat Atlığ ve Prof. Dr. Alâeddin Yavaşca notaya alırdı. Nazik, kibar ve çevresinde çok sevilen Fehmi Tokay, yardımseverliği ile tanınırdı. Musiki repertuarını fazla eser bırakmadı, fakat eserlerinin hepsinde derin sanatsal yapı vadır.
Daha çok Hacı Arif Bey‘in etkisi altında kalmış ve hiç piyasa şarkısı yapmamıştır. Bestekârlığa çoğu bestekârların kompozisyonları bıraktığı yaşlarda başladı ve ilk eserini 52 yaşında yaptı. Tahir buselik makâmında ve Devr-i hindi olarak 1941 yılında ilk şarkısını besteledi. 1941 – 1945 yılları arasında en verimli devrini yaşayan Tokay, bu zaman dilimi içinde 69 eser besteledi.
1946 yılından ölüm yılı olan 1959 yılına kadar ise 30 eseri musiki repertuarına hediye etti. Eserleri günümüze kadar değerini korumakta olup Bayati makâmında bestelediği “Benzemez kimse sana” şarkısı günümüzde yediden yetmişe herkesin dilinde olmuştur.
Efsane sanatçı Müzeyyen Senar son albümü olan “Bir ömre bedel” CD’sinde Türk Hafif Müziği solisti Tarkan ile düet yaparak icra etti ve genç kuşakların Türk Sanat Müziği’ne ilgi duymalarında önemli rol aldı. Fehmi Tokay, 23 Haziran 1959 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucunda İstanbul’da hayâta gözlerini yummuştur.
Prof. Dr. Alâeddin Yavaşca, Fehmi Tokay’ı anlatıyor
